چاوپێکەوتن لەگەڵ عەبدولغەنی کاکۆ سەبارەت بە ڕۆمانی سەرگوزەشتەی پیاوێک
چاوپێکەوتن لەگەڵ عەبدولغەنی کاکۆ سەبارەت بە ڕۆمانی سەرگوزەشتەی پیاوێک
عەبدولغەنی کاکۆ: پەیامی تێكستەكە باس لە حاڵەتێكی دەگمەن دەكات
سازدانی: سەردەم
لە ماوەی ڕابردوودا، دەزگای چاپ و پەخشی سەردەم، کورتەڕۆمانێکی نووسەری ناوداری ئەڵمانی (پاتریک زوسکیند)ی بە ناوی (سەرگوزەشتەی پیاوێک) چاپ و بڵاو کردەوە، ئەم ڕۆمانە، نووسەر و وەرگێڕ (عەبدولغەنی کاکۆ) ڕاستەوخۆ لە زمانی یەکەمەوە، واتە لە زمانی ئەڵمانییەوە، بە شێوەیەکی جوان و سەرنجڕاکێش، وەریگێڕاوەتە سەر زمانی کوردی و ئێستا لە کتیبفرۆشییەکانی کوردستان بەردەستە.
نووسەری ئەم ڕۆمانە، ناو و ناوبانگێکی جیهانی هەیە و یەکێک لە شاکارە جیهانییەکانی بریتییە لە ڕۆمانی (عەتر) کە هەم کراوە بە فیلم و هەم بۆ زۆربەی زمانە جیهانییەکان وەرگێڕدراوە، ساڵی ١٩٤٩ لە ئەڵمانیا لەدایک بووە و ساڵی ١٩٨١ یەکەمین بەرهەمی ئەدەبی خۆی بڵاو کردووەتەوە، نووسەر لەم ڕۆمانە کورتەدا دنیایەک و فەزایەکی جیاوازی لە ڕێی کۆمەڵێک کاراکتەری سەیرسەیر و ڕووداوی جۆراوجۆرەوە خولقاندووە، کە وا لە خوێنەر دەکات تا کۆتایی نەتوانێ دەستبەرداری ببێت… لەم وتووێژەدا لەگەڵ وەرگێڕی ڕۆمانەکە (عەبدولغەنی کاکۆ) قسە لەسەر خودی ڕۆمانەکە و پرۆسەی وەرگێرانی ئەدەبی دەکەین.
سەردەم: بۆچی ئەم ڕۆمانە کورتە (سەرگوزەشتەی پیاوێک)ت هەڵبژارد بۆ وەرگێڕان؟ بە دیاریکراوی پەیامی ئەم ڕۆمانە چیییە لای تۆ؟
عەبدولغەنی کاکۆ: چەند ساڵێك پێش ئێستا كاتێك (سەرگوزشتەی پیاوێك)م بە زمانی ئەڵمانی خوێندەوە، هەستم كرد كارێكی ئەدەبی زۆر جوانە و شایستەی وەرگێڕانە، بۆیە هەوڵم دا بیكەم بە كوردی. ئەوەی بۆ من لەم كارەی نووسەردا مایەی سەرنج بوو، ئەوە بوو كە پەیامی تێكستەكە، یان مەغزای دەقەكە، باس لە حاڵەتێكی مرۆڤایەتی دەگمەن دەكات كە سەرەڕای دەگمەنیی ئەو حاڵەتە، بەڵام مادام لەنێو كۆمەڵگەی مرۆڤایەتیدا بوونی هەیە، ئەدەب لە كڵاوڕۆژنەی هەستی مرۆڤایەتیدا ئاوڕی لێ دەداتەوە، بۆ من پەیامی ئەو تێكستە ئەوەیە كە ئەدەب بۆی هەیە ڕۆشنایی بخاتە سەر هەموو بارێكی مرۆڤایەتی، كە لە بیركردنەوەی ژیانی ڕۆژانەی كۆی تاكەكانی كۆمەڵگە فەرامۆش دەكرێ، یان پەڕاوێز خراوە و ئاوڕی لێ نادرێتەوە.
سەردەم: پێشتر ڕۆمانی (عەتر)ی هەمان نووسەرمان خوێندەوە، جیاوازییە بنەڕەتییەکەکانی لەگەڵ ئەم ڕۆمانەدا چییە؟
عەبدولغەنی کاکۆ: نووسەری ئەم ڕۆمانە، ناوێكی زۆر ناسراوە لەنێو ئەدەبی هاوچەرخی ئەڵمانی، لە هەموو ڕۆمان و نۆڤڵێت و چیڕۆكەكانیدا، كەسێك دەكات بە چەقی ڕووداوەكان، كە خاوەنی كۆمەڵێك خەسڵەتی زۆر تایبەتین، ئەو كەسانە دونیای ناوەوەیان جەنجاڵ و دونیای دەرەوەیان سنووردارە، هەموویان لە گۆشەنیگای دونیای جەنجاڵی ناوەوەی خۆیانەوە دونیا دەبینن، یان ئەوەتا لەم گۆشەنیگایەوە پەیوەندییان بە دونیای دەرەوەی خۆیانەوە هەیە، لە ڕۆمانی (عەتر)دا، دونیا بۆ پاڵەوانەكەی پڕۆژەیەكە، یان تاقیگەیەكە بۆ دروستكردنی عەترێك كە تا ئێستا بە خەیاڵی مرۆڤدا نەهاتبێ و دونیا لە میانی ئەو عەترەدا دەبینێ، هەموو پەیوەندیی ئەو پاڵەوانە بە دونیای دەرەوە، گەیشتنیەتی بەو خەیاڵە سەیر و سەمەرەیە، لە ڕۆمانی(سەرگوزشتەی پیاوێك)دا، پیاوێك گیرۆدەی ڕۆیشتنە لە دونیایەكی كراوەی سەر واڵا، دونیا بۆ ئەم ڕێگایە، ڕۆیشتن و ڕانەوەستانە، هەموو ئاواتی ئەوەیە تەگەرەیەك نەیەتە بەردەمی لە ڕۆیشتن ڕایبگرێ، پەیوەندی ئەو بە دونیای دەرەوە قسە كردن و گفتوگۆ نییە لەگەڵ مرۆڤەكانی تر، بەڵكو ڕاكردنە لە گفتوگۆ، بە هەمان شێوازی ڕۆمانی عەتر، دەبینین لە سەرتاپای ڕۆمانەكەدا، پاڵەوانەكەی بایی دوو ڕستە قسە ناكات. بە هەمان شێوە لە ڕۆمانی (كۆنتراباس)كە پاڵەوان لە دونیای دەنگ و مۆسیقادا گیرۆدەی ناخی جەنجاڵ و بیركردنەوەی خۆیەتی، هەمان ئەو سەرقاڵییەی مرۆڤ بە قوڵایی ناخی خۆی لە گەڵ پاڵەوانی نۆڤڵێتی (كۆتر)دا دووبارە دەبێتەوە، هەموو ئەمانە پێمان دەڵێن پاتریك زوسكیند، لە گۆشەنیگای جیاجیاوە سەمەرەكانی خەسڵەتە ئاڵۆز و مەتەڵە هەڵنەهێڵراوەكانی ژیانی مرۆڤ دەخاتە ڕوو، جارێك لە ڕۆمانێكی (كریمینۆلۆژی) وەك عەتر و جارێك بە شێوازێكی بایۆگرافیانەی وەك (سەرگوزشتەی پیاوێك.)
سەردەم: گرنگی ئەم ڕۆمانە وەرگێڕدراوە چییە بۆ خوێنەری کورد؟
عەبدولغەنی کاکۆ: گرنگی وەرگێڕانی كارێكی لەم چەشنە، سەرەڕای ناوەڕۆكە جوانەكەی، خاڵێكی زۆر پڕ بایەخی تێدایە، ئەویش شێوازی نووسینەكەیەتی. نووسەر لە گێڕانەوەی ڕووداوەكاندا، سەر لە خوێنەر ناشێوێنی، بە ڕێگایەكی ئاڵۆز ڕووداوەكان ناگێڕێتەوە، لە هەمووی جوانتر، هەوڵی ئەوەی نەداوە لە ڕێگەی تێ ئاخنینی بابەتی زیادە و وتاری درێژدادڕانە، قەوارەی نووسینەكەی گەورە بكات، ئەو كورتبڕییە لە داڕشتن و گەیاندنی مەغزا و مەبەستەكەی بۆ خوێنەری ئێمە، پێداگری لەسەر ڕاستییەك دەكات كە ڕەنگە لەگەڵ میزاجی هەندێ كەس نەگونجێ، ئەو ڕاستییەش ئەوەیە كە ئێستا لە سەردەمێكدا دەژین كە ئەدەب دەبێ درك بەوە بكات جوانی و ئیستاتیكای دەق لە هەڵاوساندنی تێکستدا نییە، بەڵكو لە هونەری چڕكردنەوەی مانایە لە ناو تێكستێكدا كە خۆی لە زێدەگۆییدا پاراستبێ.
سەردەم: مەرج و پێوەری وەرگێڕی سەرکەوتوو چییە و بە کێ دەگوترێت وەرگێڕی باش؟
عەبدولغەنی کاکۆ: هەڵبەتە شارەزایی وەرگێڕ لە هەر دوو زمانەكە ئەوە مەرجی بێ چەند و چوونە لە كاری وەرگێڕاندا، بەڵام هەر ئەوەندە بەس نییە بۆ وەرگێڕی سەركەوتوو. وەرگێڕی ئەدەبی دەبێ خاوەنی هۆشیاریی و ڕۆشنبیرییەكی باش، بێت تاكو بزانێ ئەو بابەتەی وەری دەگێڕێ بایەخەكەی لە چیدایە، هەروەها بزانێ چۆن بابەتێك هەڵدەبژێرێ، هەڵبژاردنی بابەت، یەكێكە لە ئەرك و بڕیارەكانی وەرگێڕی باش كە ڕاستەوخۆ پەیوەستە بە ئاستی هۆشیاری و ڕۆشنبیریی فراوانی وەرگێڕەوە. لە لایەكی دیكەوە وەرگێڕی باش سەرەڕای مەرجی زمانپاراوی، دەبێ زانیاری تەواوی لەسەر ئەو دەقە هەبێت كە وەری دەگێڕێ، هەروەها سەبارەت بە نووسەرەكەیشی زانیاری هەبێت، تا هەر هیچ نەبێت، لە دنیابینی نووسەرەكەی شارەزا بێت. ئەوەیشی بۆ زیاد دەكەم كە وەرگێڕی سەركەوتوو دەبێت خوێنەرێكی باش بێت، لە ڕێگەی خوێندنەوەدا توانای داڕشتن وگەیاندنی پەیامی نووسەرەكەی هەبێت بە زمانێك كە بە خەڵك نامۆ نەبێت و بە ڕەوانی بتوانێ مەغزاو مەبەستی تێكستەكە بگوازێتەوە سەر زمانی دووەم.
سەردەم: گرنگیی وەرگێڕانی ئەدەبیاتی جیهانی چییە بۆ خوێنەر و کتێبخانەی کوردی؟
عەبدولغەنی کاکۆ: كاری وەرگێڕان نەك هەر بۆ خوێنەری كورد، بەڵكو بۆ خوێنەری هەموو نەتەوە جیاوزەكان، كارێكی پڕ بایەخە، وەرگێڕان پردی پەڕینەوەیە لە نێوان كولتوورە جیاوازەكان، پرۆسەیەكی زۆر گرنگە بۆ لەیەكتر نزیك كردنەوەی هزری مرۆڤەكان، ئەگەر پرۆسەی وەرگێڕان نەبوایە، ئێستا ئێمە نەمان دەزانی فەلسەفەی گریكی كۆن چی بۆ مرڤایەتی جێ هێشتووە. یان بەو هەموو داهێنانە بەرزانەی مرۆڤ لە سەرتاپای دونیا ئاشنا نەدەبووین. وەرگێڕانی كارە ئەدەبییەكانی دونیا بۆ زمانی كوردی، بۆ ئێمەی كورد، بایەخەكەی لەوەدایە كە ئاشنامان دەكات بە ئەزموونە جۆراوجۆرەكانی ئەدەبی دونیا، پێمان دەڵێ ئاستی گەشەسەندنی هزری ئەدەبی ئێمە لە كوێی گەشەندنی ئەدەبی ئەم سەردەمەدایە، یان ئاستی گەنجینەی ئەدەبی دوێنێمان، هەتا كوێی ئەو داهێنانانە بڕی كردووە كە لە هەموو پنتێكی ئەم دونیایە هاتۆتە بەرهەم. ئەوە سەرەڕای ئەوەیش كەوا وەرگێڕانی ئەدەبی، لە ڕێی وەرگێڕی باش و بەتوانادا، هاوبەشییەكی باش دەكات لە برەودان و بەرەوپێشەوەبردنی زمان و كولتووری نەتەوایەتیمان.
تێبینی:
بێگومان نووسەر و وەرگێڕ (عەبدولغەنی کاکۆ) لەو وەرگێڕکارانەیە، کە بە وریایی و شارەزایی و ڕۆشنبیرییەکی بەرزەوە کاری وەرگێڕان دەکات، ئەو چونکە بەشبەحاڵی خۆی خوێنەرێکی ورد و کونجکوڵە، زیرەکانە ئەو کتێب و بابەتانە هەڵدەبژێرێت بۆ وەرگێڕان، کە بۆ خوێنەر و کتێبخانەی کوردی تازە و گرنگ و بەسوودن، لە ڕاستیدا ئەم ڕۆمانە (سەرگوزەشتەی پیاوێک) یەکێکە لە کارە نموونەییەکانی ئەم نووسەر و وەرگێرە، بە هیواین هەموان خوێنەری ئەم ڕۆمانە جوانە بن و بەر ئەزموونێکی دیکەی شێوازی ڕۆماننووسین و تەکنیکێکی جیاوازی ئەو نووسەرە ئەڵمانییە (پاتریک زوسکیند) بکەون.
