دیموكراسی و یەكسانی
نووسینی: ئیریك كیسلاسی
وەرگێڕانی لە عەرەبییەوە: حەمە ڕەشید
ڕانانی: باوكی پایان
ئەم كتێبە هەرچەندە بە قەبارە كتێبێكی بچوكە، بەڵام یەكێكە لە گرنگترین ئەو كتێبانەی قسە لەسەر هەردوو چەمكی دیموكراسی و یەكسانی دەكات. بەشێكی بەرچاوی گرنگی ئەم كتێبە لەوەدا خۆی دەبینێتەوە كە ئەو دوو چەمكە پێكەوە گرێدەدات و مانای تازەیان پێدەبەخشێت. بێگومان كارێكی لەم چەشنە بۆ كۆمەڵگای كوردی، بایەخ و گرنگی تایبەتی خۆی هەیە. بۆچی؟ چونكە ئێمە لە ئێستادا بە دەستنەبوونی هەردوو چەمكەكەوە دەناڵێین و وەك پێویست كاریان پێناكەین؟ نەك كاریان پێناكەین، بەڵكو سەكایەتییەكی گەورەیان پێدەكرێت و بەتاڵكراونەتەوە لە هەر بەهایەك.
كتێبەكە لە پێشەكییەكی وەرگێڕی عەرەبی و پێشەكییەكی نووسەری كتێبەكە و پێنج بەش پێكهاتووە. بەشەكانی كتێبەكە هەر یەكەیان ناونیشانێكی لەخۆگرتووە كە بەم شێوەیەی خوارەوەیە: دیموكراسی چییە، ئایا دیموكراسی دەتوانێت لە نێوان یەكسانی لە ماف و یەكسانی راستەقینەدا سەركەوتوو بێت؟ ئایا دیموكراسی رێگە بە سازانی نێوان یەكسانی و ئازادی دەدا؟ ئایا دیموكراسی رێگە بە مۆبێلیتەی كۆمەڵایەتی دەدا؟ ئایا دیموكراسییەت بە دادپەروەرییەكی گەورەتر تەرجەمە دەكرێت؟.
وەك دەبینین ناونیشانی هەر پێنج بەشەكە بە شێوەی پرسیار خراوەتەڕوو، ئەمەش وا دەكات نووسەر لە میانەی بەشەكاندا، وەڵامی پرسیارەكانی بەشەكە بداتەوە. بۆ ئەوەی وەڵامەكانیش تێروتەسەل و دەوڵەمەند بێت، هەوڵیداوە لەسەر هەردوو ئاستی تیۆری و پراكتیكی وەڵامەكان بداتەوە. ئەمە ناچاری كردووە بۆ لایەنی تیۆری بگەڕێتەوە بۆ بیروڕاو دیدگای فەیلەسوفان و بیریارانی پێش خۆی، وەك تۆكڤێڵ، ئامارتیا سین، ماكس ڤێبەر، جۆن ڕاوڵز…هتد. بۆ لایەنی پراكتیكییەكەش چەندین نموونەی زیندووی هێناوەتەوە. بەم جۆرە تێگەیشتن لە كتێبەكە بۆ خوێنەر ئاسانتر بووەو خوێنەر لە كاتی خوێندنەوەیدا دووچاری ناڕەحەتی تێگەیشتن و ئاڵۆزی نابێت.
نووسەری كتێبەكە “ئیریك كیسلاسی” كە ئەكادیمیست و بیریارێكی فەرەنسییە، دیموكراسی تەنها وەك سیستمێكی سیاسی نابینێت، دیموكراسی تەنها كورت ناكاتەوە بۆ كایەی سیاسی و هەڵبژاردن و دەنگدانی هاوڵاتیان و ئاڵوگۆڕكردنی دەسەڵات. نا نەخێر، ئەو دیموكراسی وەك “واقعێكی كۆمەڵایەتی” پەیوەندییە كۆمەڵایەتییەكانی نێوان هاوڵاتیان دیاری دەكات، ئەمەش بە مەبەستی گەیشتن بە جۆرێك لە یەكسانی ئەنجامدەدات كە ناوی ناوە: “یەكسانی لە هەلومەرجدا”. بەڵام ئاخۆ مەبەست لە یەكسانی لە هەلومەرجدا چی بێت؟ نووسەری كتێبەكە ئاوا وەڵامی ئەو پرسیارە دەداتەوە: یەكسانی لە هەلومەرجدا واتای یەكسانیی سیاسی، یەكسانیی لە دەرفەت و یەكسانی لە بیركردنەوە.
كەواتە لێرەدا یەكسانی لە هەلومەرجدا چەمكێكی گشتگیری بەرفراوانەوە سێ بواری جیاواز یان سێ كایەی جیاواز لە خۆدەگرێت كە بریتین لە كایەی سیاسی و كایەی كۆمەلایەتی و كایەی بیركردنەوەو ڕادەربڕین.
ئەم كتێبە پڕە لە زانیاری ورد دەربارەی سەرەتاكانی سەرهەڵدانی چەمكی دیموكراسی و گەڕانەوە بۆ رۆژگاری یۆنانی كۆن و بۆ زادگای سەرهەڵدانی كە بریتییە لە ئەسینا، تا دەگاتە سەر شۆڕشی فەرەنسی ساڵی 1789. ئەوەی مایەی خۆشحاڵییە نووسەری كتێبەكە، ئەم گەشتە دوورو درێژەی دیموكراسی زیاتر وەك چیرۆكێك و بە زمانێكی سادەی بێ گرێ و گۆڵ دەگێڕێتەوە. ئەمەش تێگەشتنی خوێنەر بۆ بابەتەكە زیاتر دەكات و وا دەكات بەردەوامبێت لەسەر خوێندنەوەو تەواوكردنی كتێبەكە. لێرەدا نابێت ئەو كوردییە جوان و پوختەی وەرگێڕی كوردیی “حەمە رەشید”مان لەبیر بچێت كە توانیویەتی بە زمانێكی ئاسان و پاراو، كاری وەرگێڕانەكە ئەنجامبدات. چاپكردنی ئەم كتێبە لەم ئان و ساتەی ئێمەدا، كارێكی پڕ بایەخە و بەرچاوڕوونییەكی باش دەدات بە خوێنەرانی كتێبەكە بۆ چییەتی دیموكراسی و یەكسانی و پەیوەندی نێوانیان.
كتێبەكە لە 203 لاپەڕەی قەبارە بچوك پێكهاتووە، تیراژی 500 دانەیە و نرخی 4000 هەزار دینارە.
