وێڵگەی شەیتان

یەکێکی تر لە کتێبە دانسقە و جوانە تازەکانی دەزگای چاپ و پەخشی سەردەم، کە بەم دواییانە چاپ و بڵاوی کردەوە، ڕۆمانی (وێڵگەی شەیتان) ی نووسەر و ڕووناکبیری ناودای عێراقی (بورهان شاوی)یە، کە لە لایەن نووسەر و وەرگێڕ (حەمەڕەشید) ەوە، بە شێوەیەکی جوان و سەرنجڕاکێش، وەرگێڕدراوەتە سەر زمانی کوردی.

لە ڕاستیدا هەمان وەرگێڕ، لە ماوەی ڕابردوودا ڕۆمانێکی دیکەی هەمان نووسەری بە ناوی (مەیتخانەکەی بەغدا) ی وەرگێڕایە سەر زمانی کوردی، دەتوانم بڵێم ئەم دوو ڕۆمانەی بورهان شاوی، جوانترین دوو ڕۆمانی عێراقین کە سەبارەت بە مێژووی خوێناوی عێراق و عێراقی دوای ڕووخانی ڕژێمی بەعس نووسراون، نووسەر لەو دوو ڕۆمانەدا، وێنەیەکی ڕاستەقینەی وڵاتی کێشاوە، وڵاتێک کە لە لایەکەوە بینا و کۆشکەکانی بەرەو داڕمان دەچن، لە لایەکی دیکەوە، ژیانی مرۆڤەکانی تا لێواری مەرگ و نابووت بوون نزیک دەبێتەوە.

بورهان شاوی لەم ڕۆمانەدا، واتە (وێڵگەی شەیتان) هاوشێوەی ڕۆمانەکەی پێشووتری واتە (مەیتخانەکەی بەغدا) باس لە یەک جۆر ژیان و یەک جەنگ و یەک کێشەی سیاسی و کۆمەڵایەتی دەکات، بە گشتی هێڵی هاوبەشی ڕۆمانەکە جگە لەوەی لە ڕووتی تێماوە نزیکن لە یەکدی، ناوی تەواوی کارکتەرە ژن و پیاوەکانیشی چوون یەکن و سەرجەمیان ناویان (ئادەم و حەوا) یە، بەڵام لە ڕاستیدا لە ڕۆمانی وێڵگەی شەیتاندا، خەیاڵ بڕێک زیاتر و قووڵتر ڕۆدەچێتە ناو کێشە و ڕووداو و کاراکتەرەکانەوە و لە ڕووی تەکنیک و فەزا و شێوازی گێڕانەوەوە، تا ئەندازەیەکی زۆر جیاوازە لە ڕۆمانی (مەیتخانەکەی بەغدا.)

ئەم ڕۆمانە بەسەرهات و  گێڕانەوەی کێشە و مەینەتییەکانی ژنانی عێراقە لە دوای شۆڕش و ڕووخانی بەعس و هاتنە سەر کورسی دەسەڵات لە لایە هێزە بەناو شۆڕشگێڕە عێراقییەکانەوە، ئەو هێزانەی دابەش بوون بەسەر بیروباوەڕە مەزهەبییە جیاجیاکان و سەرهەڵدانی میلیشیا چەکدارییە عەشایرییەکان و گۆڕینی فۆڕمی تاوانکاری و چەوساندنەوەی ژنان، واتە لەم ڕۆمانەدا ژنان قوربانییە گەورەکەن و خۆیان چیرۆکی قوربانییەکانی خۆیان دەگێڕنەوە.

بورهان شاوی لە ڕۆمانی (وێڵگەی شەیتان) دا، زۆر بە وردی کاری لەسەر چەمکی جەلاد و قوربانی کردووە، قوربانییەکانی نێو ئەم ڕۆمانە کۆمەڵێک ئافرەتی عەرەبن کە کە فەرهەنگ و کولتووری کۆنەخوازانە چوارچێوەی هەڵسوکەوت و بیرکردنەوە و ژیان و چالاکییەکانی بۆ داڕشتوون و سنووربەندی کردوون، هەر ئەو بیروباوەڕە خورافی و کۆنەخوازانە کاریگەری لەسەر ئەندێشە و هزر و دونیابینیان داناون و فڕێی داونەتە ناو چاڵی خورافە و وەهم و پوچگەراییکی ئەوتۆوە، کە توانای هیچ جۆرە لێکدانەوەیەکی ژیانیان نەبێت و درک و هۆشیاریان لە نزمترین ئاستدا بێت.

ڕۆمانی وێڵگەی شەیتان، لە ڕێی ڕووداوە یەک لە دوای یەکەکانیەوە، خوێنەر ڕۆدەباتە نێو گۆڕەپانی ململانێیەکی خوێناوییە، خوێنەر دەبیتە بینەری فیلمێک درێژ کە بە خوێن دەست پێ دەکات و بە خوێن کۆتایی پێ دێت، ئەم ڕۆمانە تا ئەندازەیەکی زۆر کاری لەسەر حاڵەتە سایکۆلۆجییەکانی مرۆڤی شەقی بە گشتی و تاکی عێراقی بە تایبەت کردووە، لەسەر نەخشەی سیاسی و بەرکەوتنی هێزە میلیشیا عەشایری و مەزهەبگەراکاندا، خوێنەر وڵاتێک دەبینیت کە لە ڕووی مێژووییەوە خاوەنی یەکێک لە شارستانییەتە گەورە و دەوڵەمدەکانە، بەڵام هەنووکە لەسەر ئەو نەخشەیە دووکەڵ جەنگ و بۆسۆی جەنگ و لاشەی کوژراو دەبینێت، ئەو ڕووبەرە فراوانەی لەبەردەست هێزە بەرژەوەندخواز وچەکدارە تینو بە کوشتنەکاندایە، چیدی بیابانە دوورەکان نییە، بەڵکو سیلەی کۆڵان و شەقامە گشتی و بازاڕە جەنجاڵەکانی پایتەختە دێرێنەکەی وڵاتە، وڵاتێک کە ئیدی کەس خاوەنی ئێستا و سبەینێی خۆی نییە، هیچ لەسێک جا لە هەر ئاست و پلە و پایە و پێگەیەکئی چینایەتی و ئایینیدا بێت، بۆ ساتێک هەست بە ئامان ناکات و هەر چرکەیەک گوێبیستی هەواڵی کوشتنی کەسێک دەبین بە سادەترین بیانوو، لە بیانووی بڕیاردانی سەرووی خۆیانە، بورهان شاوی تۆ لەم ڕۆمانەدا پێمان دەڵێت، فەزاکە بێئەنداز خوێناوییە، تۆش لێرەدا یا دەبێت بکوژرێیت، یان کوسێک بکوژیت، بەم جۆرە زنجیرە تاوانەکان درێژ دەبنەوە و خۆیان دەکەن بەنێو هەموو جومگەکانی ژیاندا و لە منداڵێکەوە تا قەدیسێک و شاعیرێک، لەبەردەم هەڕەشەی کوشتندا، ئەوەیشت تاکو ئێستا ماوە و دەژی، ئەوە هێشتا کاتی بڕیاردان و ئەنجامدانی کوشتنەکەی نەهاتووە.

ڕۆمانی (وێڵگەی شەیتان) وەک چۆن ڕۆمانی قوربانییەکانە، بەو ئاوایەش ڕۆمانی جەلاد و شەیتانەکانیشە، ڕۆمانی ئەو دەستانەیە کە بۆ تاوان دەگەنە هەموو کون و کەلەبەرێک، ڕۆمانی ئەو هێزە مێشک تاریکانەیە کە پیاوە مەترسیدارەکانیان لە تەواوی دنیادا و لەنێو دڵی حکوومەت و دەسەڵاتە زلهێزەکانیشدا وەک شانەی نووستو هەن، قوربانییەکان لە هەر کوێ بن دەستی ئەمانیان دەگاتێ و دەتوانن سوک و ئاسان بیانکوژن، هەر وەک لە سەرەتای ڕۆمانەکەدا بە دوو ژن ئاشنا دەبین کە هەر دووکیان ناویان حەوایە و لە پاسێکدا بەرەو وڵاتی سووریا دەڕۆن و دەبن بە هاوێی یەکدی، دوو ئافرەت خەڵکی یەک وڵاتن، ڕاستە هەر یەکەیان چیرۆکی جیاوازی خۆی هەیە، بەڵام چیرۆکەکان لە غەمگینیدا لە یەکتر دەچن و هەر دووکیشیان بۆ یەک مەبەست وڵات بەجێ دەهێڵن، ئەویش ئەوەیە کە هەڕەشەی کوشتنیان لەسەرە و چیدی ناتوانن لە عێراقدا بژین.

یەکێک لە جوانترین دیمەنەکانی ئەم ڕۆمانە، گفتوگۆیەکی تیۆری و فیکریی قووڵی نێوان شەیتان و کەسێکی تاوانباری دەوڵەمەندە، لەو وتوێژەدا شەیتان ڕووی ڕاستەقینەی خۆی پیشانی مرۆڤ دەدات و هەموو ئەو تاوان و گوناهانەی بە درۆوە دەخاتەوە کە بە ناوی ئەوەوە دەکرێت، شەیتان زۆر لۆژیکانە باس لە خۆی دەکات و دەڵێت هەموو ئەو جەنگانەی لە جیهاندا بەرپا دەکرێن مرۆڤ دەیانکات و منی پێ تاوانبار دەکرێم، هاوکات هەر خودی شەیتانیشە وا لە مرۆڤە تاوانبارەکە دەکات دەست بکات بە کاری باشە و یەکەم هەنگاویش بریتی دەبێت لە هاوکاریکردنی یکێک لە حەوا قوربانییە عێراقییەکان بۆ ئەوەی سووریا جێ بهێڵت و بگاتە ئەوروپا.

بە گشتی ئەم ڕۆمانە دەبێتە ژیانی واقیعی هەموومان، ڕووی ڕاستی ئەو دۆزەخەمان پیشنا دەدات کە تیایدا دەژن و دەست و پەنجەمان لەگەڵدا نەم کردووە، وامان لێ دەکات شەیتانەکانی ناوەوەمان بکوژین و ڕووە ئینسانییەکەمان دەربخەین، ئەم ڕۆمانە گرنگە بخوێنرێتەوە، چونکە جگە لەوەی چێژێکی زۆرمان پێ دەبەخشێت، زانیاری وردیشمان دەداتێ لەسەر دۆخی ئەو وڵاتەی تیایدا دەژین.

ناساندنی: ئیدریس عەلی