وهرگێڕانی: باوكی ڕهههند لهم رۆژانهدا و له زۆرێك له وڵاتان، قوتابیان گهڕاونهتهوه بۆ سهر كورسی و مێزی قوتابخانهكانیان و ساڵێكی تازهی خوێندن دهستی پێكردووهتهوه. لهوانهیه یهكێك له بهرپرسه باڵاكانی پهروهرده، بیر له وێنه گهورهكهی پرۆسهی خوێندن له وڵاتهكهی بكاتهوه و ئهم پرسیارانه له خۆی بكات: ئایا رێگایهكی باشتر بۆ فێربوونی قوتابییهكانمان ههیه؟ ئایا سیستمی […]
نووسەر ئانی ئێرنۆی تەمەن ٨٢ ساڵ لە حەفتاکانی سەدەی ڕابردووەوە لەبواری نووسیندا چالاکە. لە ڕێگەی ڕۆمانی (ئەو ساڵانە)ی کە لە ساڵی ٢٠٠٨دا بڵاو کرایەوە زیاتر لەلای خوێنەرانی وڵاتی فەرەنسا دەرکەوت. دەستەی دادوەرانی خەڵاتی نۆبڵ؛ لەوەدا ستایشی نووسەریان کرد، کە وردبینانە لە بواری مرۆیی و باری دەروونی کەسایەتییەکاندا قووڵ بووەتەوە، توانیویەتی ڕەگی نامۆبوون و سنووردارکردنی یادەوەری […]
ڕانانی: سیامەند هادی وەک ئاگادارین کۆمەڵێک چاوپێکەوتن لەگەڵ (گابرێل گارسیا مارکیز)دا کراون، کە هەندێک لەو چاوپێکەوتنانە وەک خۆی دەڵێت ئاگای لێ نەبووە، واتا ڕۆژنلامەنووسێک خۆی پرسیاری داناوە و هەر خۆشی لەبری مارکیز وەڵامی داوەوتەوە. ئەگەر ئەو گفتوگۆیانەمان خوێندبێتەوە، بەتەواوی هەست بەوە دەکەین کە لەناو هەموو ئەو گفتوگۆیانەدا (بۆنی گواڤا) یەکێک لە گرنگترین ئەو گفتوگۆیانە کە […]
هاشم ساڵح له عهرهبییهوه: ههورامان وریا قانع له سهدهی نۆزدهدا، ههیبهت و شكۆی شاعیران و نووسهران و فهیلهسوفهكان، شوێنی ههیبهت و شكۆی كاهین و مهترانهكانی گرتهوه. پۆل بنیشۆ، یهكێكه له ڕهخنهگره گهورهكانی فهرهنسا له سهدهی بیست. بهڵام له جیهانی عهرهبیدا، پشكی ناوبانگ، بهر ڕۆلان پارت كهوت و هیچی بهر پۆل بنیشۆ نهكهوت. بگره ناوبانگی رۆلان […]
و. ڕێبین هەردی ئەمانۆئیل لیڤیناس فەیلەسوفێکە کە لەئێران نەناسراوە، و هیچ یەک لەبەرهەمەکانی تا هەنوکە بە فارسی وەرنەگێڕراوە. لیڤیناس فەیلەسوفێکە کەمتر لە میشل فۆکۆ، ژاک درێدا و ژان بۆدریار لە ئێران ناسراوە. بەڵام گومانی تیا نیە لیڤیناس لە سەدەی بیستدا یەکێکە لە گرنگترین فەیلەسوفانی بواری ئەخلاق. لەئێران ئەوانەی زۆرتر گرنگیان بە لیڤیناس دەدا، زۆرتر ئەو […]
ڕامین جیهانبەگلو و. ڕێبین هەردی کۆرنلێۆس کاسۆریادیس فەیلەسوف، دەرونشیکار، ئابوریزان و تێکۆشەری شۆڕشگێری بەناوبانگی فەڕەنسی لە ٢٦ دیسامبری ١٩٧٧ لە تەمەنی ٧٥ ساڵیدا لە پاریس چاوی لێکنا. ڕۆژنامەی لۆمۆند لە پەڕەی یەکەمی خۆیدا باسی کاستۆریادیسی وەک ((شۆڕشگێرێکی دژ بە مارکسیست)) کرد، و ڕۆژنامەی ئیتاڵی ڕیپۆبلیکا وەک فەیلەسفێک ناوی هێنا کە ((خەباتی دژی کرملین کرد)). بێگومان […]
هاشم ساڵح له عهرهبییهوه: ههورامان وریا قانع سهرهتا با قسه دهربارهی بلزاك 1799-1850 بكهین، چیرۆكی بهلزاك لهگهڵ خۆشهویستهكهی تهمهنی، زۆر سهیر و سهمهرهیه. بهلزاك له ڕێگهی نامهگۆڕینهوهوه خۆشهویستهكهی دهناسێت. ئهو وهك یهكێك لهو خانمانهی سهرسامه به ڕۆمانهكانی، نامهیهك بۆ بهلزاك دهنووسێت. ئاخر بهلزاك زهبهلاحهكهی ڕۆمانی فهرهنسی و داهێنهره گهورهكهی، ژمارهیهكی زۆر له ههردوو ڕهگهی نێر […]
هاشم ساڵح و له عهرهبییهوه: ههورامان وریا قانع “شاعیره نهفرهتلێكروهكان” زاراوهیهكه لهلایهن “ڤێرلین”هوه، له سهدهی نۆزده بهكارهێنرا و دواتر بهشێوهیهكی بهرفراوان بڵاوبوهوه. ئهم وتاره تایبهته به قسهكردن لهسهر نووسهره نهفرهتلێكراوهكان یان بهدبهخت و سیاچاره و خهمبارهكان، ئهوانهیان كه شێتبوون یان ئازاریان چهشتووه یا خۆیانكوشتووه. پۆل ڤێرلین ساڵی 1884 كتێبێكی بهم ناونیشانه بڵاوكردهوه (شاعیره نهفرهتلێكروهكان)، ئهو […]
ڕانانی: سەردەم یەکێکی تر لە کتێبە باشەکانی دەزگای چاپ و پەخشی سەردەم بریتییە لە ڕۆمانی (قومارچی) گەورە نووسەری ناوداری ڕوسیا (فیۆدەر میخایڵەڤیچ دەستەێڤسکی) پێشتر لە دەستی دوو و سێوە لە لایەن چەند وەرگێڕێکی بەئەزموونەوە هەمان ڕۆمان کاری وەرگێڕانیان بۆ کراوە، بەڵام ئەوەی کە لێرەدا گرنگە، ئەم ڕۆمانە ڕاستەوخۆ لە زمانی یەکەمی تێکستەکەوە، کە زمانی ڕوسییە، […]
و. ڕێبین هەردی هەندێکجار بیر دەکەمەوە، هەندێکجار هەم پۆل ڤالێری ١. ژیان، بیر هانا ئارنێت سەرنجڕاکێشترین و وتوێژئامێزترین بیریاری سەدەی بیستەمە. لەنێوا بیریارانی سەدەی بیستەمدا کەمتر بیریارێک وەک ئارنێت چەمکە تەقلیدەکانی فەلسەفی سیاسی تاوتوێ و ڕەخنە کردووە. لەگەڵ ئەمەشدا ئەستەمە ئارنێت بە ئەندامی قوتانخانەیەکی فکری تازە بزانرێت، و یان تەنانەت ناونیشانی […]
و. له عهرهبییهوه: باوكی ڕهههند هاوڵاتیانی ئیتالیا له ههمو لایهكی وڵاتهكهوه، له گۆڕهپانی (كامپۆ دی فیۆری) كه دهكهوێته ناوهڕاستی ڕۆمای پایتهختی ئیتالیا، بهردهوام و بێ پچڕان، له دهوری پهیكهرهكهی جۆردانۆ برۆنۆ كۆدهبنهوه. ئهو گهشتیارانهی له ههمو كون و قوژبنێكی دونیاوه، دێن بۆ رۆما، لهدهوری پهیكهرهكه كۆدهبنهوه و ئاپۆرای ئهو خهڵكهی هاتووه، لهوێدا وێنهیهك لهگهڵ پهیكهرهكه […]
نووسینی: ئورهان پاموک و. لە سویدییەوە: هیوا قادر نووسینێکی ئورهان پاموک لەسەر سەلمان ڕوشدی دوای ئەوەی کە ڕۆمانی ئایەتە شەیتانیەکانی بڵاوکردەوە. چونکە هەموو ئەوانەی قسە بە سەلمان ڕوشدی دەڵێن ئەوانەن کە ڕۆمانەکەیان نەخوێندووەتەوە و خوێنەری ئەدەبیات نین. ئەم ڕانانن و خوێندنەوە کورتەی ئورهان پاموک، نەخشەی گشتی ڕۆمانەکە پیشان دەدات. – هیوا قادر هەر لە سەرنجی […]
و له عهرهبییهوه: باوكی ڕهههند ڤلادیمێر ڤیدورۆڤیسكی له ڕوسیا ناوێكی ناسراوه، ئهو سهردهمانێك دیبلۆماتكار و وهرگێڕی وتهكانی بریجنێف بووه بۆ عهرهبی، ههروهها ڕاوێژكاری میخائیل گۆرباتشۆف بووه. بهڵام ماوهی چهند ساڵێكه به تهواوهتی خۆی بۆ نووسین تهرخان كردووه. بهرههمهكانی له فهرهنسا، له ههمو نووسهرهكانی دیكهی ڕوسیا، زیاتر بڵاودهبێتهوه. زیاد له پهنجا ڕۆمانی بڵاوكردووهتهوه. چوارده خهڵاتی وهرگرتووه، […]
ڕانانی: سەردەم یەکێکی تر لە کتێبە باش و دانسقەکانی دەزگای چاپ و پەخشی سەردەم، بریتییە لە کتێبی (بیرەوەرییە سیاسییەکانم)ی سوڵتان عەبدولحەمید، کە لە لایەن نووسەر و وەرگێڕ (ئاوات ئەحمەد سوڵتان) بە شێوەیەکی جوان و سەرنجڕاکێش، کاری وەرگێڕانی بۆ کراوە بۆ سەر زمانی کوردی، گرنگیی ئەم کتێبە لەوەدیە خوێنەری کورد بە دۆخ و هەلومەرجی سیاسی و […]
ڕانانی: ئیدریس عەلی نووسینی ڕۆمان و بابەت و توێژینەوە سەبارەت بە کەسایەتییە گرنگ و کاریگەرە مێژووییەکان، توانای ڕۆشنبیری و ئاستێکی بەرزی مەعریفی دەوێت، چوونکە لەوێدا نووسەر گەرەکە ئاگای لە ڕەهەندەکانی ژیانی کەسێتی و پایە و پێگەی بێت، هاوکات کێشمەکێش و ڕووداو و بەسەرهاتەکانی ئەو مێژووە، قۆناغ بە قۆناغ شارەزا بێت، بێگومان لەوەها کاتێکدا نووسەر و […]
له پهراوێزی كتێبهكهی وهزیری پێشووی پهروهرده و خوێندنی باڵا له تونس نووسینی هاشم ساڵح له عهرهبییهوه: ههورامان وریا قانع ئایا دكتۆر محهمهد ئهلشرفی، تهها حسێن-ی تونسه؟ تا ڕادهیهك بهڵێ، بگره تا ئاستێكی زۆر بهڵێ تهها حسێن-ی تونسه. محهمهد ئهلشرفی له تونس وهزیری پهروهرده بوو، وهك چۆن عهمیدی ئهدهبی عهرهبی، له میسر وهزیری مهعاریف بوو. ههردووكیان […]
وهرگێڕهكان هۆكاری وهرگێڕان له زمانی دووهمهوه ئاشكرا دهكهن ئایا وهرگێڕان له زمانی دووهمهوه، پردی پهیوهندی نێوان زمانهكانه یان خیانهته له تێكسته ئهسڵییهكان؟ له عهرهبییهوه: باوكی ڕهههند ستایشێكی زۆری وهرگێڕان و وهرگێڕهكان و ئهو ههوڵه زۆرانه دهكرێت، كه وایانكردووه به ئاسانی ئهدهب و زانست و بهرههمی نووسهرانی زمانهكانی دیكه، بخوێنرێنهوه و چێژیان لێوهربگیرێت. ههروهها ههمیشه گلهیی […]
نووسینی: هاشم ساڵح له عهرهبییهوه: ههورامان وریا قانع سهرهتا و بهر له ههرشێك، با ئهم پرسیاره ساویلكانهیه بكهین: ئهخلاق چییه؟ پێدهچێت وهڵامهكهی ئاسان بێت یان بڕابێتهوه یاخود لای ههموان زانراوبێت. ئهخلاق بریتییه لهوهی دزی نهكهیت، درۆ نهكهیت، كهس نهكوژیت…هتد، ده فهرمایشتهكه یان ئهخلاقه جوان و بهرزهكانی ئیسلام. بهڵام به ڕاست مهسهلهكه تا ئهم ئاسته ساده […]
ڕۆژی شهممه، بهرواری 2-7- 2022، پیتهر برۆك، دوای بهڕێكردنی تهمهنێكی درێژ كه نزیك دهبوهوه له سهد ساڵ، له ژیانیدا گهشت به خاڵی كۆتایی و ماڵئاوایی له خێزان و شانۆ و بینهرهكانی له سهرتاپای دونیادا كرد. ئهم دهرهێنهرهی شانۆ كه ههندێك پێی دهڵێن ئهفسانهی شانۆ، ههندێكی دی نازناوی مهزنترین دهرهێنهری شانۆ له سهدهی بیستی پێدهبهخشن، دوای […]
له عهرهبییهوه: باوكی ڕهههند ئهم نووسینهی خوارهوه كه زیاتر له ڕاپۆرتێكی ڕۆژنامهوانی دهچێت، باس له دۆخی كتێب و بڵاوكردنهوهی، مافی نووسهر و وهرگێڕ دهكات له جیهانی عهرهبیدا، كه تاڕادهیهكی زۆر له دۆخی لای خۆمان دهچێت. لێرهوه به باشم زانی پوختهیهكی باشی وهربگێڕم، بهو هیوایهی سودی ههبێت. وهشانخانهكانی لوبنان: خوێنهر متمانهی به نووسهری عهرهب نهماوه و […]
بەیان ناسیح “شەڕی دەسەڵات هەمیشە شەڕێکی ئاڵۆزە، باڵانسکردنی لەدروستکردنی تەونی جاڵجالۆکە دەچێت بەسەر کونی ئەژدیهاوە” ڕۆمانی کۆشکە سوورەکە لەنووسنی نووسەر و شاعیر هیوا قادرە، لە دەزگای چاپ و پەخشی سەردەم لە ٢٠٢١ بڵاو کراوەتەوە. خوێندنەوەی ئەم ڕۆمانە خوێندنەوەیەکی ئاسایی نییە بەڵکو هەر لەدووای چەند لاپەڕەیەک توانای نووسەر دەردەکەوێت کە چۆن بە شارەزاییەکی ووردوو زمانێکی پڕی […]
سیروان حەمەڕەشید قسەکردنەوە و گەیشتن بە مەعریفە و هۆشیاریی قوڵ و هەمەلایەن لەسەر ماهییەت و جۆری بتەکانی کۆمەڵگە، بۆ جڤاتی کوردی ئێجگار پێویست و گرنگە، نووسینی بابەتگەڵی لەو چەشنە بە شێوەیەکی زانستی میتۆدییانە لە نووسینی دکتۆر (عەبدولجەلیل التاهیری)، وەرگێرانی بۆ سەر زمانی کوردی( هەڵکەوت عەبدوڵڵا. وەرگێری کتێب لەسەر بایەخی ئەم کتێبە نووسیویەتی و دەڵێت:” ئەم […]
كتێبی (بێژنگ/ غربال)ی میخائیل نهعیمه: ئهگهر گوێ له “قیڕ قیڕی بۆق” بگرین، ئهوا زمانی ئهدهبی عهرهبی دهمرێت. ئهم كتێبه سهد ساڵ لهمهوبهر بڵاوبووهتهوه، وهك ئهوهیه باسی دۆخی ئێستامان بكات. نووسینی: هاشم ساڵح له عهرهبییهوه: ههورامان وریا قانع تۆ بڵێی كتێبی “الغربال” پیر بووبێت؟ ئایا كاریگهرییهكهی تهواو بووه؟ ئاخۆ كۆن بووه و زهمهن بهجێیهێشتووه؟ ڕهنگه له […]
ڕامین جیهانبەگلو و. ڕێبین هەردی مەسەلەی یەهود کامڵترین نووسینە کە مارکس تیایدا لێکۆڵینەوە لە شۆڕشی فەڕەنسی دەکات. مارکس ئەم نوسینەی لەسەرەتای هاتنیدا بۆ پاریس نووسیوە. لەم قۆناغەدا سێ مەسەلەی فکری مارکسیان بەخۆیەوە سەرقاڵ کردبوو: سەرەتا بیری هیگڵ، پاشان ڕەخنەی فیورباخی لە دین و دواجار شۆڕشی فەڕەنسا. لای مارکس شۆڕشی فەڕەنسی نموونەی بەرجەستەی شۆڕشی سیاسی بوو، […]
لە سلێمانی لە ساڵانی ١٩٩٨–١٩٩٩ دامەزراوە. زیاتر لە ١٥٠٠ ناونیشانی کتێب بە زمانی کوردی، عەرەبی و ئینگلیزی چاپ کردووە. لە باشترین کاتەکانی خۆی، هەزارە هاوپەڕی کتێب بە هەوارەکانی تاک بڵاو دەکەوێت و لە ماوەی چەند مانگێكدا دەفرۆشرێت.